Chúng ta tự hào là một đất nước có rừng vàng biển bạc, tài nguyên phong phú, con người thông minh nhưng có bao giờ chúng ta tự hỏi ngược lại, những yếu tố đó dù Nhật Bản - Hàn Quốc không có nhiều, vậy tại sao hiện nay họ lại đang giàu mạnh hơn ta gấp chục lần? Tại sao đất nước ta lại là một đất nước có truyền thống đói nghèo?

Quả thật, soi rọi lại lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc mình trong hàng ngàn năm nay, chúng ta đều có thể thấy hiển hiện những mâu thuẫn, những nghịch lý, thậm chí dẫn đến vô lý. Đó luôn là nỗi trăn trở, day dứt trong dòng máu mỗi người Việt, đòi hỏi chúng ta cần phải nhận ra và có lời giải đáp trọn vẹn.

Lịch sử cho thấy chúng ta luôn phải vừa dựng nước vừa giữ nước, luôn luôn ở trong thế của kẻ bị chinh phục. Sau khi thoát khỏi sự nô lệ hơn nghìn năm của phong kiến phương Bắc, dân tộc Việt chưa bao giờ được hưởng một thời kỳ thái bình tới ba trăm năm. Hết Nam Hán, đến Nam Tống, đến Nguyên Mông, đến Minh, đến Thanh, rồi đến hai cuộc kháng chiến trường kỳ gần đây. Trong lịch sử phát triển của loài người từ trước đến nay, nếu không nhầm, chúng ta chưa từng thấy có một dân tộc nào, có một quốc gia nào lại phải gánh chịu nhiều cảnh thương đau đến như vậy.

Chúng ta có những chiến công hiển hách của dân tộc, thật đáng tự hào. Nhưng, binh đao, máu lửa đã qua rồi? Chúng ta không thể bám chặt vào quá khứ. Như mỗi đứa trẻ, lớn lên thì phải xa rời cái nôi của người mẹ mới thành người, chúng ta không thể nào “ăn bám” mãi vào hào quang của quá khứ được, không thể “mài" chất anh hùng trong chiến tranh ra để làm vật liệu xây dựng. Nhiều chuẩn mực của thời chiến trở thành vật cản cho thời bình, hay ít ra là không còn tác dụng nữa. Vậy ta sẽ phải làm gì? Bởi vì có cảm giác như hơn 30 năm rồi mà các vết thương chiến tranh của chúng ta vẫn rỉ máu. Phải làm thế nào để không quên quá khứ mà hết lòng vì hiện tại, để hướng về tương lai?

Các điều kiện để phát triển kinh tế, xã hội thuận lợi nhưng luôn sống trong đói nghèo và chưa bao giờ thực sự giàu mạnh
Việt Nam có đầy đủ những điều kiện để trở thành một nước giàu mạnh nhưng trên thực tế chúng ta lại là một nước có truyền thống đói nghèo. Chúng ta có vị trí địa lý thuận lợi, thiên nhiên tương đối ưu đãi, tài nguyên khoáng sản khá phong phú, con người cần cù, thông minh, nhân hậu, sáng tạo... Nhưng tại sao chúng ta vẫn nghèo? Chúng ta còn nghèo bao nhiêu lâu nữa ?

Nước ta có vị trí địa chính mang tầm chiến lược cao, thuận lợi cho giao lưu văn hóa và văn minh với thế giới. Nhưng hầu hết trong chiều dài lịch sử, chúng ta luôn thực hiện chính sách "bế quan tỏa cảng", từ chối học hỏi những cái hay của thế giới cho quốc gia, cho dân tộc. Trong khi điều kiện tương tự của Nhật Bản kém thuận lợi so với ta nhiều nhưng họ lại luôn biết chủ động "cưỡi thuyền" đi học hỏi những tinh hoa của các quốc gia khác trên thế giới và họ đã thành công mỹ mãn như thế nào hẳn chúng ta không cần phải bàn cãi.

Việt Nam có hơn 3.000 km đường biển
Một vùng biển có ý nghĩa chiến lược lớn trên bình diện thế giới. Nhưng Viet nam chúng ta lại đã và đang chối bỏ tiềm năng hướng ra biển, khai thác và chinh phục biển để trở thành một cường quốc biển.

Trí tuệ Việt Nam
Người Việt Nam luôn được các dân tộc khác trên thế giới ví là một dân tộc thông minh như người Do Thái nhưng đồng thời, mọi người lại chấp nhận điều nghịch lý "một người Việt hơn hẳn một người Nhật, còn ba người Việt thì thua 3 người Nhật". Phải chăng do chúng ta thiếu đoàn kết - thiếu một mục tiêu chung và đúng hướng để trí tuệ Việt Nam có thể hội tụ và thăng hoa?

Chúng ta không nên đổ lỗi cho chiến tranh gây ra đói nghèo, nhưng có phải vì bị suy yếu nên mới phải rơi vào tình trạng chiến tranh?

Có một số người còn đổ lỗi cho thể chế, chính sách nhưng ngay cả trong thời điểm hoà bình hiện tại, người Việt đã cư ngụ khắp năm châu và vẫn luôn được các dân tộc khác tôn trọng vì sự hiểu biết, cần cù hiếm có, nhưng cũng không có lấy một tỉ phú người Việt tầm cỡ thế giới, không có những cá nhân thành đạt ở tầm mức toàn cầu? Những quốc gia, dân tộc có nhiều điểm văn hoá tương đồng với Việt Nam như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Hongkong rồi tới Thái Lan, Singapore thì lại có, và ngày càng có nhiều.

Tóm lại, chúng ta thấy nghịch lý của một dân tộc có truyền thống anh hùng bất khuất nhưng dân khí lại không cao, không liền mạch. Một dân tộc có truyền thống thông minh và hiếu học nhưng dân trí lại không hữu dụng. Một dân tộc có đầy đủ điều kiện làm giàu mà dân sinh lại không được sung túc.

Chúng ta có nhận ra, có thấy trăn trở, có thấy đau xót trước hàng loạt nghịch cảnh đó? Hay phải chăng điều nghịch lý duy nhất là chúng ta đã chấp nhận những nghịch lý trên trở thành chân lý, thành điều hiển nhiên?

Những nghịch lý nêu trên đã tồn tại cả ngàn năm nay, liệu nó còn tồn tại bao nhiêu lâu nữa ?
Bất cứ ai có một lòng yêu nước thật sự sẽ không ảo tưởng về sức mạnh của dân tộc mình, cần phải dũng cảm, rất dũng cảm tìm ra cho được căn nguyên của những nghịch lý nêu trên để có thể có những liệu pháp chữa trị tận gốc. Tôi đã khóc thật sự khi viết những dòng này các bạn ạ.

Từ bao lâu tôi đã yêu, đã yêu Việt nam, tôi yêu Việt nam. Tôi yêu quê hương tôi, với những “rặng dừa xanh xa tít chân trời/ tiếng sóng vỗ dạt dào biển cả/ vút phi lao gió thổi bên bờ/ buồm vươn cánh vượt sóng ra ngoài khơi/ trong nắng hồng bừng lên sáng ngời”…

Còn các bạn ?

Đặng Lê Nguyên Vũ
NM-PH