Thay mặt khối LHS-Hung từ Budapest, tôi xin gửi lời chào đến các thành viên của Hội Lưu Học Sinh. Xin tự giới thiệu, tên tôi là Đinh Quốc Minh. Tôi đã dám mạo muội thay mặt khối LHS-Hung bởi vì trước kia tôi đã từng là lớp trưởng lớp H1 và là đơn vị trưởng đơn vị LHS-Hung 83. Sau khi được biết các bạn LHS-Nga lập hội và cho ra đời trang Web, tôi đã đọc nhiều bài của các bạn.

Tôi cảm thấy vui mừng, vì sau gần một phần tư thế kỷ các bạn đã trưởng thành và bước thêm được nhiều bậc trên kim tự tháp Maslow. Ôn lại kỷ niệm cũ cũng là một phần cuộc sống của những con người đã trưởng thành. Thông qua trang Web này tôi đã được gặp lại những gương mặt quen thuộc của „Một thời để nhớ”. Những gương mặt đã từng trải qua bão táp của thời gian, đã dày dạn kinh nghiệm của trường đời, nhưng vẫn giúp đưa tôi trở về với mái trường Ngoại ngữ Thanh xuân ngây thơ thủa xưa.

Trở lại đề tài chính mà tôi muốn bàn tới , theo tôi đây cũng là một trong những mục đích của trang Web này và của cả Hội LHS, là trao đổi kinh nghiệm sống và làm việc của những con người cùng lứa tuổi. Các bạn có thể viết những mẩu chuyện vui, buồn, thành công, hoặc thất bại kể về cuộc đời hoạt động của các bạn. Vui để chúng ta cùng giải trí, buồn để mọi người chia sẻ, thất bại để anh em rút bài học, và thành công để LHS noi gương. Tôi rất hoan nghênh những thành viên tích cực đã làm cho trang Web của hội ngày càng thêm sống động. Về phần mình, tôi sẽ xin đóng góp một số kinh nghiệm về tài chính, chứng khoán và nuôi dạy con cái.

Gần đây, tôi được biết là phong trào đầu tư chứng khoán ở Việt nam đã lên rất cao. Nhà nước ta cũng thực hiện các chương trình khuyến khích, xúc tiến cổ phần hoá và đầu tư vào thị trường chứng khoán. Đến cả các bà nội trợ, các „ô-sin thời hiện đại” cũng hồi hộp quan tâm đến sự dao động của cổ phiếu. Đến ngay cả những người cẩn thận và chắc chắn như một anh bạn của tôi, hiện nay đang làm tổng giám đốc của một cty lớn ở Việt nam, người mà hơn 10 năm trước đây , khi biết tôi đầu tư vào chứng khoán đã khuyên ngăn tôi với lý do là nguy hiểm và có ngày sạt nghiệp như trơi. Mặc dù tôi đã giải thích cho anh và chỉ cho anh giá một số cổ phiếu, tôi mới mua được ít ngày đã lên gần gấp đôi, anh vẫn không tin vào mắt mình và nói rằng ở đây có sự nhầm lẫn nào đó chứ không thể sảy ra những chuyện như thế được.

Thế mà mới đây, anh và gia đình sang thăm lại Budapest, anh đã thao thao bất tuyệt kể cho tôi về những cú đầu tư ngoạn mục vào cổ phiếu ở Việt nam. Nào là anh đã thắng gấp 3 gấp 4 lần trong vòng mấy tháng. Nào là cty này, ngân hàng nọ có tiềm năng phát triển để xứng đáng với vị trí của Việt nam trong thời kỳ hội nhập. Nào là tôi chơi với anh K, hiện là CEO của một ngân hàng tư nhân lớn nhất Việt nam, mà sao tôi không mua cổ phiếu của ngân hàng đó, lên 14 lần đấy!. Rồi anh kể về kỷ lục „hụt” hàng triệu đô la của một cổ đông sáng lập mà chúng tôi cùng quen biết. Mặc dù anh ta là người rất cao tay, nhìn xa trông rộng, nhưng đã bán cổ phần của mình khi nó mới lên gấp đôi, gấp ba. Nhưng khi tôi hỏi anh về một vài con số và chi tiết cụ thể thì anh không nắm vững lắm, hoặc vẫn còn hơi mơ hồ.

Như vậy tôi nhận thấy rằng, thị trường ở Việt nam hiện nay gần giống thị trường Hung của hơn 10 năm về trước, khi mà giá cổ phiếu tăng liên tục. Nhà đầu tư chỉ biết đến chữ „lãi”, hoặc „lãi nhiều” và „lãi rất nhiều” thôi. Cho đến khi thị trường lên đỉnh điểm thì ai ai cũng nói đến chuyện cổ phiếu. Đi đâu cũng thấy người ta bàn tán về cổ phiếu. Người người chơi cổ phiếu, nhà nhà mua cổ phiếu. Giá một số cổ phiếu đã lên tới 25 lần, mặc dù lợi tức của công ty không đáng là bao. Đến cả các anh lái taxi và các bà nội trợ cũng xôn xao bàn tán về cổ phiếu. Thế rồi cái gì đến thì nó sẽ đến. Bong bóng phồng quá thì cũng đến lúc bị xì hơi. Châm ngòi lần thứ nhất là cuộc khủng hoảng châu Á.

Những quỹ đầu tư của nước ngoài bị lỗ nặng ở châu Á đã giảm mạo hiểm ở các nước đang phát triển, trong đó có Hungary. Họ đã bán cổ phiếu và rút tiền đi làm cho giá một số cổ phiếu suống gần nửa giá. Một anh trong số các bạn người Hung của tôi chơi chỉ số index. Anh đã từng nhân số vốn của mình từ 20 000 USD lên đến gần 1 500 000 USD trong vòng thời gian 1 năm . Có buổi sáng, anh đến sàn giao dịch chậm vì tắc đường. Vừa bước vào cửa, ngước mắt nhìn lên màn hình, mặt anh ta từ từ biến sắc, người anh ta nhũn ra và đổ xuống như không còn xương nữa. Bạn bè xô lại đỡ anh lên và gọi cấp cứu trong khi anh bất tỉnh nhân sự. Hôm đó những con số trên màn hình đã cướp đi khoảng 500 000 USD của anh.

Câu chuyện chưa chấm dứt ở đây. Bão táp qua đi, trời lại hửng nắng. Khi mọi người hồi tỉnh lại, cuộc chiến đấu mới lại bắt đầu. Thấy giá cổ phiếu rẻ người người lại đổ xô vào, mua mua bán bán. Giá cổ phiếu lại lên hơn bao giờ hết. Mặt anh bạn tôi kể trước lại đỏ tươi như hoa, anh đã gỡ lại hơn số tiền đã mất và quên mất chuyện đã xảy ra với anh buổi sáng hôm nao. Mỗi khi vui vẻ bạn bè nhắc tới thì anh nói đùa là hôm đó vội vã quá, quên cả ăn sáng nên mới xảy ra như thế chứ có hề gì đâu. Nhưng bầu không khí vui vẻ đó không kéo dài. Cơn bão thứ 2 bắt nguồn từ một trung tâm gần hơn. Đó là nước Nga yêu quí của các bạn LHS-Nga đó. Cuộc khủng kinh tế của Nga không ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế của Hungary, nhưng có nhiều công ty của Hung xuất khẩu sang Nga đã phải bó tay chứng kiến việc đối tác Nga của họ bị sập tiệm. Mặc dù Nga chỉ là một thị trường của các công ty này thôi, và lợi nhuận chỉ bị giảm đi một chút, sổ sánh chưa về âm, nhưng chỉ có những nhà đầu tư vững tim nhất mới dám nhìn lên màn hình của sàn giao dịch chứng khoán.

Một bà nội trợ, không biết là do bông đùa hay ngây thơ, đã thắc mắc với công ty chứng khoán là họ đã đưa các con số mà phần lớn là thiếu mất một chữ số. Ví dụ như giá cổ phiếu của công ty RICHTER, một công ty sản xuất thuốc y dược lớn của Hung, mới hôm nao là 24 800 Ft (forint), mà báo giá hôm này là 4 450 Ft. Đành rằng là giá thị trường suống rồi, nhưng chắc là công ty chứng khoán in thiếu mất chữ số 2 của hàng chục nghìn trong số của giá cổ phiếu chắc là 24 450 chứ không phải là 4 450. Nhưng than ôi, sự thật còn bi đát hơn thế nữa. Vì đó là giấy báo giá của ngày hôm trước. Khi mà bà ta nhận được thư này từ anh bưu tá thì giá cổ phiếu của RICHTER chỉ còn 3750 Ft thôi. Còn anh bạn của chúng tôi kể trên không thấy đâu trong mấy ngày hôm đó. Điện thoại của anh ta thì không liên lạc được. Vài ngày sau chúng tôi được ngân hàng thông báo cho biết anh ấy đã bị mất hết vốn rồi mà còn nợ ngân hàng khoảng 150 000 đô la nữa. Mà tệ hại hơn nữa là trong số tiền, anh đã làm mất có cả tiền của bố mẹ và vài người bà con thân thích nữa.

Sau thời gian đó, thị trường chứng khoán vắng hẳn. Ít người quan tâm đến chứng khoán nữa. Phải hơn một năm sau, giá một số cổ phiếu của các công ty lớn mới nhích lên một chút nhờ các công ty công nghệ thông tin và sự bùng nổ của các cty .com. Còn cổ phiếu của các công ty nhỏ thì cứ tiếp tục xuống dưới cả giá trị sổ sánh và khối lượng giao dịch không đáng kể. Nhưng cho đến ngày nay, giá cổ phiếu của các cty lớn lại tăng tới mức chưa từng thấy. Ví dụ như cổ phiếu của một ngân hàng có lúc lên tới 90 lần mệnh giá. Còn cổ phiếu của cty dược RICHTER thì lên tới gần 50 lần mệnh giá. Tờ nhật báo kinh tế có cử phóng viên đến phỏng vấn bà nội trợ đã từng thắc mắc về giá cổ phiếu RICHTER năm nao. Nhưng bà ta trả lời là đã bán mất ở mức giá thấp nhất rồi, và không quan tâm đến nó nữa.

Như vậy, chúng ta có thể thấy được rằng, đầu tư vào chứng khoán có thể lời gấp bội, nhưng cũng có thể trắng tay. Vậy thì làm thế nào tránh được rủi ro mà vẫn có lợi. Đó là đề tài lớn mà rất nhiều người bỏ công nghiên cứu. Về vấn đề này các bạn có thể đọc những cuốn sách dầy cộm mà đọc đến phần cuối thì không nhớ phần đầu họ viết những gì. Hoặc bạn có thể tìm kiếm trên internet câu trả lời cho bạn. Những trang Web lấp lánh những câu trả lời nhiều lúc ngược nhau, không biết cái nào đúng cái nào sai. Còn những khái niệm về thị trường chứng khoán, tài chính, đầu tư và quản trị doanh nghiệp chắc các bạn LHS chúng ta đều đã nắm vững. Vì thế trong phần tới tôi sẽ chỉ viết về những gì không có trong sách vở thôi. Ví dụ như những điều cần chú ý khi đầu tư vào một cty.

Những mánh khóe lừa đảo, những thủ thuật biển thủ vốn của cty, hay cướp tiền của các cổ đông nhỏ, biến của chung thành của riêng một cách hợp pháp. Những cổng nhỏ để các cty niêm yết chứng khoán chánh được sự kiểm tra của các cty kiểm toán quốc tế. Vì chững chuyện đó có thể đã, đang và sẽ sảy ra ở thị trường Việt nam. Hoặc tôi có thể trả lời các câu hỏi của bạn liên quan đến vấn đề này. Các bạn có thể hỏi các câu hỏi đại loại như „ vì sao mệnh giá cổ phiếu của Ngân Hàng Sài Gòn Thương Tín là 10 000 đồng và giá trị thực theo sổ sách chỉ hơn mệnh giá một chút mà lại niêm yết ra TTCK với giá 81 000 đồng sau đó xuống dưới 60 000 và bây giờ đang gia động ở mức 64-72 nghìn đồng?” vv…

Budapest mùa thu 2006

Xem tiếp TTCK phần 2